Su txikian hiltzen duen isiltasuna
Otsailak 16, igandea. Bukavun, Kongoko Errepublika Demokratikoan, amesgaizto baten hasiera da egun hori. Lekuz aldatutako emakume batek gogoratzen du, eta, handik hilabete batzuetara, honela deskribatzen du: “su motelean hiltzea”. Orduz geroztik, erabat aldatu zaio bizitza. Bere testigantzak —anonimoa, segurtasunagatik— beldurraz hitz egiten du, ziurgabetasunaz, orain imajinatu ezin den etorkizunaz. “Ez dakit hitz egin edo isildu. Baina isiltzen banaiz, nork salbatuko gaitu?”. Hala dio berak, kazetari eta Giza Eskubideen aldeko ekintzaileak.
Lau hilabetez baino gehiagoz, okupazio errebelde batek komunitate osoak suntsitu ditu Kongoko Errepublika Demokratikoaren ekialdeko Ipar Kivu eta Hego Kivu eskualdeetan. Gogorrak dira iristen zaizkigun kontakizunak: bortxaketa publikoak, kaleetan abandonatutako gorputz akzidatuak, beren familietatik bereizitako adingabeak, aterperik gabeko emakumeak. Kaleak, lehen komertzioz beteak, orain hutsik daude. Negozioak itxi egin ziren, ospitaleak kolapsatu, eta kazetari eta giza eskubideen defendatzaileak jazarri egiten dituzte gertatzen dena kontatzeagatik.
AFEMeko kazetari honek (Kivu Surreko emakume kazetarien elkartea da Alboan, eta urteak daramatza elkarte horretan lanean) bere egoeraren berri ematen digu, nolabaiteko kezkaz: “Han, hitz egitea arriskutsua da. Baina isilik geratzeak ere hil egiten du”. Ziurgabetasunez bizi da, bere segurtasunak eta oraindik informatzen jarraitzen dutenen segurtasunak kezkatuta. Haien mezua ezin argiagoa da: ez diezaiegula ahaztu.
Sexu- eta ugalketa-osasuna
Lekualdatutako pertsonen zelaietan, bizitzak jarraitzen du, baina modu prekarioan. Emakume askok ez dute oinarrizko produkturik eskura, hala nola elikagaiak, ur garbia edo hilekoaren higienerako materialak. Mediku-arreta eskasa da edo ez dago halakorik, eta osasun-langileek, emozionalki akituta, ehunka pertsona artatzen dituzte, zaurituta edo gaixorik.
Eta, hala ere, halako iluntasun artean, argiren bat pizten da. Gure bazkide lokalekin lan egiten dugun komunitateetan, sexu- eta ugalketa-osasunaren inguruko sentsibilizazio-proiektu bat tabuak apurtzen hasi da. Hezkuntzari eta elkarrizketari esker, hilerokoaz, abortuaz edo baimenaz hitz egitea jada ez da egintza debekatua, eskubidea baizik. Beren gorputzak, eskubideak eta ahotsaren indarra ezagutzen hasi dira neska gazteak. Gutxi da, baina jarraitu beharreko bidea zein den seinalatzen du.
Gure solaskideak azken eskaera egin digu: “gure oihua entzun eta anplifikatu egin behar duzue”. Eta hori da egin dezakegun gutxienekoa.
Alboanetik laguntzeko, entzuteko eta jarduteko lan egiten dugu. Badakigu ezin dugula bakarka egin. Gaur, horretara gonbidatu nahi zaitugu: beste alde batera ez begiratzera. Isiltasunaren suak bizitzak kontsumitzen jarrai dezan ez uztera. Bukavukoa bezalako istorio bakoitzak merezi baitu kontatua izatea. Eta, batez ere, justizia merezi du.
Zergatik gatazka armatuak eragin desberdina du emakumeengan
Gehigarri gisa, emakumeek generoan oinarritutako indarkeria jasaten dute, bereziki sexu-indarkeria, gerrako arma izatera datorrena. Talde armatuek emakumearen gorputzaren gaineko gerra libratzen dute. Emakume bat suntsitzean komunitatea ezegonkortu egiten da. Oraindik ihes egiteko indarra duten emakume askok beren komunitatea utzi behar izaten dute, basakeria horietatik ihes egiteko.
Eta emakume batzuk beste emakume batzuen eskubideen defendatzaile bihurtu dira. Borrokan ari dira, eta gizateria osoak beren historia ulertzea nahi dute.
