Darien: ahaztu ezin dugun drama humanitarioa

Imajinatu oihan zeharkaezin bat. 575.000 hektarea basati besterik ez dira, Kolonbia eta Panama bereizten dituztenak. Biodibertsitatearen eta bizitzaren ikur izan beharko lukeen leku bat da gaur egun Amerikako kontinenteko migrazio krisiaren agertoki krudelenetako bat.

Darién zeharkatzea ez da soilik baso bat zeharkatzea. Lurralde babesgabe bati aurre egitea da, milaka pertsonarentzat tranpa hilgarri bihurtzen dena. Azken bi urteetan, 800.000 pertsonak baino gehiagok zeharkatu dute Darieneko tapoia, eta horietatik bostetik bat neska edo mutila zen.

Oihanak berak sortzen dituen gorabeherez gain — ibai sorginduak, mendi lokaztuak, animalia basatiak, gaixotasunak, kanpoan lo egitea, egunetan ibiltzea... — migratzaileek beste erronka bati egin behar diote aurre: antolatutako krimen-mota desberdinek eta pertsonen trafikoaren negoziotik edo salerosketatik bidegabeki irabaziak ateratzen dituzten erakundeek kudeatzen dute oihana erabat. Oihanaren barruan, indarkeria mota oso larriak aurkitu dira, sexu-indarkeria, estortsioa, bahiketak eta hilketak barne.

Eta nortzuk dira oihan hau zeharkatzen ari diren pertsonak, beren etxea aldapan gora dutela, seme-alabak, baita maskotak ere? Gehienak Venezuelatik, Haititik, Ekuadorretik etorritako familiak dira, baina beste datu harrigarri bat da horien artean ere Afrikako eta Asiako herrialdeetako jende ugari dagoela.

Pobreziatik, indarkeriatik edo jazarpenetik ihesi, ziurgabetasun zeharkaldi batean beren bizitzak arriskuan jartzen dituzten pertsonak.

Kontinente konbultsiboa

Krisi demokratiko eta humanitarioek beren etxeak uztera behartzen dituzte pertsonak, segurtasuna eta etorkizun duina bilatuz maite dituztenentzat. Venezuelan, adibidez, instituzioen ahultzeak eta larrialdi humanitario konplexuak milioika pertsona bultzatzen ditu bere mugetatik kanpo babesa bilatzera. Ekuadorrek indarkeria- eta ezegonkortasun-bolada bati aurre egin behar dio, eta barne-desplazamenduak eta inguruko herrialdeetarakoak areagotu egiten dira.

Aldi berean, Dariéneko krisia ipar globalak eragindako arazo estruktural eta politikoen isla da. Jakin nahi dugu gure ondasun-eskari globalak familia horiek exodora bultzatzen dituzten desberdintasunak betikotzen dituela? Nazioarteko kooperaziorik eta borondate politikorik ezak egoera hori larriagotzen duela? Migrazioari eusteko politika askok, besterik gabe, fluxuak ibilbide arriskutsuagoetara desbideratzen dituztela?

Diskurtso antimigrante globala

Mundu mailan, diskurtso antimigrantea helburu politikoekin instrumentalizatu dute, beldurra eta desinformazioa ereinez. Fenomeno horrek ondorio zuzenak ditu tokian-tokian, eta hainbat eta hainbat jenderen lana zailtzen du, erakunde eta komunitateetatik egunero erantzuten baitiete lekualdatze-krisiei.

Inprobisatutako aterpetxeetan laguntza humanitarioa eskaintzen dutenetatik hasi eta testuinguru latzetan giza eskubideak defendatzen dituztenetaraino, guztiek aurre egin behar diote gero eta egoera latzagoari.

Migrazio politika murriztaileek, Trumpen administrazioak aurreikusitakoak bezalakoek, beren jarrera antimigrante esplizituarekin, are gehiago larriagotzen dute pertsona migratzaileen egoera. Neurri horiek, seguru igarotzeko aukerak mugatzeaz gain, bazterketa-diskurtsoa ere sustatzen dute.

Erresistentzia eta itxaropen istorioak

Tragedia horren erdian, Migratzaileekin Jesuiten Sarea (RJM) kontinente osoan zehar laguntza-sare bat zabaltzeko lanean ari da. Sare hori hainbat erakundek osatzen dute, eta kontinentearen hegoaldetik Mexiko eta Estatu Batuen arteko mugaraino mugitzen diren pertsonei laguntzen die.

• Venezuelan, JRSk krisi humanitariotik ihes egiten duten familiei laguntzen die, laguntza psikosoziala eta orientazioa eskainiz.
• Panaman, Fe y Alegríak Dariénera iristen diren haur migratzaileak artatzen ditu, espazio seguruak eta hezkuntza-laguntza eskainiz.
• Costa Rican, Migratzaileentzako Jesuiten Zerbitzuak laguntza legala eta humanitarioa ematen die iparralderantz aurrera egin nahi dutenei.
• Mexikon, Jesuiten Zerbitzuko kideek indarkeriaren eta krimen antolatuaren biktima diren migratzaileei laguntzeko erronka dute.

Ahalegin zehatzak dira, eta erakusten dute, desafioaren neurrigabetasunaren aurrean, badirela Latinoamerikako lekualdatze behartuaren krisiaren erronkei egunero erantzuten dieten elkartasunezko eta giza erantzunak.

Darienerako plan bateratua

Dariéneko migrazio-krisiak premiazko erantzun kolektiboa eskatzen du. Erantzunerako Jesuiten Plana lantzen ari gara. Plan hori migratzaileei laguntzen dieten erakundeen artean eraikiko da (Kolonbia, Panama eta Costa Rica).

2025eko urtarrilean, Alboaneko Kooperazio taldeko kide bat Metetira joango da, Darién-etik ateratzean, premia larrienak diagnostikatzeko eta erakunde guztien arteko plan bateratu bat definitzeko aukera emango duen bilera giltzarri batean parte hartzeko. Plan horrek lurralde hau zeharkatzen dutenei benetako laguntza ematea bermatuko du.

Konpromisorako deia

Darieneko migrazio-fluxua ez da arazo isolatua. Erantzun kolektiboa eskatzen duen krisi humanitario global baten isla da. Alboanetik, emakumeak eta infantziak lehenesten dituzten ekimenak babesten ditugu, zeharkaldian arrisku handienei aurre egiten baitiete.

Laguntzeak ez du esan nahi bakarrik bertan egotea. Ahaleginak artikulatzea, sareak eraikitzea eta dena atzean uztera behartuta daudenen giza eskubideak defendatzea esan nahi du.

Kausa honen parte izatera gonbidatzen zaitugu. Izan ere, Darién ibaia gurutzatzen dutenen etorkizuna ez dago soilik haien ausardiaren mende, baizik eta zubiak eraikitzeko eta mundu bidezkoago bat eraikitzeko dugun gaitasun kolektiboaren mende.