Migrazioari buruzko EBko araudi berria: giza eskubideetan atzerapausoa?

Joan den martxoaren 11n, Europako Batzordeak araudi berri bat aurkeztu zuen, migratzaileak jatorrizko edo iraganbideko herrialdeetara kanporatzeko prozesua azkartzea helburu duena. Proposamen horrek bat egiten du Migrazio eta Asilorako Europako Itunak (PEMA) sustatutako mugak kontrolatzeko eta kanporatzeko ikuspegiarekin, zeina 2024ko apirilean onartu baitzen.

Hala ere, giza eskubideen aldeko hainbat erakundek ohartarazi dugu neurri horrek izan litzakeen ondorio larriez, argudiatuz Europar Batasunaren funtsezko balioetan atzerapausoa dakarrela eta migratzaile eta errefuxiatuen eskubideentzat mehatxua dela.

Migrazio-kontrola kanporatzea: irtenbidea ala arazoa?

Azken hamarkadan, Europako Migrazio Agendak mugako kontrola kanporatzean sakondu du, “segurutzat” jotzen diren herrialdeei ardurak eskuordetuz, hala nola Tunisia, Libia, Maroko edo Albaniari. Nazio horietako askok, ordea, ez dute giza eskubideen errespetua bermatzen, eta horrek arriskuan jartzen ditu pertsona migratzaileak.

Migratzaile eta errefuxiatuen eskubideen harreran eta defentsan espezializatutako erakundeek salatu dutenez, kanporatze estrategia horrek giza eskubideen urraketa larrien arriskupean jartzen ditu milaka pertsona, hala nola atxiloketa arbitrarioa, indarkeria instituzionala eta asilorako sarbiderik eza.

EBtik kanpoko deportazio zentroak: zalantzan jarritako neurria

Araudi berriaren alderdi polemikoenetako bat hirugarren herrialdeetan itzulera-zentroak sortzea eta sendotzea da. Neurri horren bidez, EBn egoera irregularrean dauden pertsonak, behin betiko kanporatzeko agindua jaso dutenak, hirugarren herrialde batera eramango lirateke aldebiko akordioen edo EBren beraren ondorioz.

Deportazio-zentroei lotutako arriskuak
 

• Ez itzultzeko printzipioa urratzea (non-refoulement), pertsona bat bere bizitza edo osotasuna arriskuan egon daitekeen herrialde batera itzultzea eragozten duena.
• Herrialde hartzaileetan berme juridikorik eta giza eskubiderik ez izatea.
• Migrazioa kriminalizatzea, eskubide baten ordez mehatxu gisa aurkeztuz.

Europako hainbat auzitegik dagoeneko baliogabetu dituzte migratzaileak hirugarren herrialdeetara deportatzearekin lotutako erabakiak, baldintza egokiak ez bermatzeagatik.

Murrizketa eta neurri hertsatzaile berriak

Deportazio zentroak sortzeaz gain, neurri murriztaileagoak ere jasotzen ditu proposamenak, hala nola:

• Egoera irregularrean dauden migratzaileak atxilotzeko gehienezko denbora luzatzea, 18 hilabetetik 24ra pasatuz.
• "Ihes egiteko arriskua" saihesteko berme finantzarioak exijitzea.
• Itzulera-prozesuetan laguntzeko betebeharra, eskubideak eta gizarte-prestazioak galtzeko mehatxupean edo bidaia-agirien konfiskazioa jasateko mehatxupean.
• "Segurtasunerako arrisku" bat nork ordezkatzen duen definitzeko irizpide arbitrarioak, horrek diskriminazioa eta gehiegikeriak sustatu ditzakeelako.

Zein izango da hurrengo urratsa?

Orain Europako Parlamentuari eta Kontseiluari dagokie araudia eztabaidatu eta onartzea. Horren aurrean, hainbat erakundek zera eskatzen diete talde parlamentarioei eta estatu kideei:

• Hirugarren herrialdeetan deportazio-zentroak sortzeari uko egiten diotenak.
• Itzulera-neurri guztietan oinarrizko eskubideak eta asilo-eskubidea errespetatuko direla bermatzea.
• Atxiloketaren alternatibak ziurtatu eta migratzaileen aurkako neurri hertsatzaileak ekidin.
• Itzulera-prozedura osoan zehar lege-laguntza eraginkorra ematen badute, errekurtsoak etete-ondorioekin aurkezteko eskubidea bermatuz.

Ondorioa: migrazioa eskubidea da, ez delitua

EBren proposamen honek Europako migrazio eta asilo politiken inguruko eztabaida berpiztu du. Europako Batzordeak mugako kontrola kanporatzearen alde egiten duen bitartean, erakunde sozialek, legelariek eta giza eskubideen defendatzaileek kanporatzea migratzaileen babesaren eta duintasunaren gainetik lehenesten duen politika baten arriskuez ohartarazten dute.

Araudi horren etorkizuna Europako Parlamentuaren esku dago. Hau da galdera nagusia: Europak giza eskubideak errespetatuko dituen eredu baterantz jarraituko du ala deportazio politika eta mugetako kontrola indartuko ditu?

Sinatu duten iturriak eta erakundeak

Azterketa hori migratzaileen eta errefuxiatuen eskubideetan espezializatutako hainbat erakunderen adierazpen eta azterketetan oinarritzen da, besteak beste:

• Errefuxiatuei Laguntzeko Espainiako Batzordea (CEAR)
• Bakearen aldeko Mugimendua (MPDL)
• Iridia
• Alboan Fundazioa
• Andaluzia Harrera
• Rumiñahui elkartea
• Harrera Sarea
• Entreculturas
• Novact
• Osasuna Zuzenbidearen arabera