Erresilientzia taula gainean: erbestean ikusi ez zuen xake-txapeldun baten istorioa

2004an, Erdialdeko Amerikako Jesusen Lagundiak Costa Rica Migratzaileentzako Jesuiten Zerbitzua (SJM-CR) sortu zuen, herrialdera iristen ziren migratzaileei laguntzeko. Harrezkero, erakundeak laguntza humanitarioa eta laguntza sozio-juridikoa eta sanitarioa eman ditu, eta eragin nabarmena izan du biztanleria ahul horren bizitzan.

Ai, Nikaragua, Nikaragua

Hainbat hamarkadatan, SJM-CR Costa Rican ezarri den Nikaraguako biztanleriarekin batera egon da, lehenik eta behin gerra eta pobrezia direla medio, eta berrikiago giza eskubideak urratzen dituen erregimen diktatoriala finkatu delako. 2018an, erreforma bidegabeen aurkako protesten errepresioak 351 hildako utzi zituen, gehienak gazteak. Ordutik, krisia larriagotu egin da, milioi bat pertsona inguru migratzera behartuz. Nazioarteko erakundeek Ortegaren erregimenari gizateriaren aurkako krimenak egotzi dizkiote, exekuzioak, tortura, jazarpenak eta desagertze behartuak barne.

Gambito de dama: la historia de Maritza Raquel Castellón

Nikaraguako herria, iragarpen guztien kontra, aurrera ateratzen diren emakume ausartez josita dago, eta erresistentzian bizi dira beren herrialdean demokrazia berreskuratzearen alde.

Maritza Raquel Castellón Managuan jaio zen duela 47 urte eta diktaduraren “etsai” horietako bat da. Amarekin eta bost anai-arrebekin hazi zen, eta hilabete bakar bat zuenean etxeko istripu bat izan zuen, eta horrek atzeraezinezko itsutasuna eragin zion. Hamaika urterekin zentro batean sartzea lortu zuen eta bertan braille sisteman irakurtzen, makilarekin ibiltzen eta ordenagailua erabiltzen ikasi ahal izan zuen. Horrek eskolara joateko aukera eman zion, eta gero Unibertsitatera. Kazetaritza ikasketak hasi ondoren, fisioterapeuta gisa trebatu zen.

Urte batzuk geroago, senarrak xakean jokatzen erakutsi zion eta, horretarako asmorik gabe, xakelari paralinpiko gisa ibilbide bat hasi zuen bere jaioterrian, Nikaraguan, txapeldun nazional bihurtu arte. Kirolean nabarmentzen zen bitartean, kazetari gisa egiten zuen lan Radio Triuncon. Hala ere, bere herrialdeak bizi zuen krisi politikoarekin, erregimen ortegistak irrati hau itxi zuen, baita Maritza atleta paralinpikoekin kolaboratzen zuen gobernuaren instantzia ere.

Familia osoak gobernuaren aurkako martxetan parte hartzen zuen, 17 urteko semea 3 hilabetez bahitu eta 14 urteko alaba bi egunez atxiki zuten arte. Berreskuratu zituztenean, elizak ezkutatzen lagundu zien. Gero, landako arrantxo batean jarri ziren bizitzen, baina gobernuak laster jakin zuen non zeuden, eta horregatik egin zuten ihes Costa Ricara.

Maritzak eta bere familiak elkar ikusi zuten, egun batetik bestera, erabat ezezaguna zen herrialde batean, ekipajerik, dokumenturik eta dirurik gabe. Bere seme-alabek eraikuntzan lan egiten dute, bizi diren etxea ordaintzeko adina soldata prekarioekin. Batzuetan, horrek mugatu egiten du elikagaiak erostea, eta, askotan, egunean otordu bat baino ezin izan dute eduki. Zailtasun guztiak zailtasun, Maritzak ez du xakearekiko grina handia alde batera utzi eta, berriki, Xakelarien Elkarteko presidenteorde izendatu dute, nazio mailan. Berari tokatu zaio txapelketa birtualak eta presentzialak antolatzea, eta horietan jokalari gisa ere parte hartu ohi du.

Duela pare bat urte txapeldun nazionala izan zen, baina ezin izan zuen titulua jaso Costa Rican egoera irregularrean zegoelako. Azkenean Costa Ricako Estatuak errefuxiatu bezala errekonozitu zuenean, xakezaleen federazioak garaikurra eman zion, baina titulua emateari uko egin zion, nazionala ez zelako. Errefusa, diskriminazioa eta xenofobia praktikei aurre egiteko Costa Rican oraindik lan asko egiteko dagoela erakusten du.

Maritza oztopoz eta deserriz zamatzen da bere bizkar gainean, baina pronostiko txarrak iraultzen ere aditua da eta ez dio inoiz amets egiteari utzi. Emakume errefuxiatua da, eta Costa Rican dituen xake tituluak onartzea du amets. Emakume langilea da, terrenotxo bat erostearekin amets egiten duena, eta amesgaizto gehiago ez izatearekin etxeko ordainketarekin: jateari uzteko hori buka dadila, alokairua ordaintzeko dirua izateko, irmotasunez baieztatzen du.  

Hainbeste amets bizi dira xakelari profesional honen buru pribilegiatuan, baina bat geratzen da aipatu gabe utzi nahi ez duena, amatzat duena: bere seme gazteenak unibertsitatera sartzea lor dezala. Paradoxikoa, katedra eman dezakeen emakume batek esatea, frontera duen edonori.

Amets egitea ausartena da eta Maritza horren adibide ona da. Maistra burutik oinetaraino. Benetako ameslaria erresistentzian.