Alboan COP30ean, gizarte- eta ingurumen-justiziaren eta Etxe Komunaren defentsaren alde

Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Konbentzioaren (CMNUCC) hogeita hamargarren Alderdien Konferentzia (COP30) 2025eko azaroaren 10etik 21era egingo da Belém do Parán, Brasilgo Amazoniaren bihotzean. Kokapen guztiz sinbolikoa: planetaren birika, lurralde sakratua jatorrizko herrientzat eta milioika pertsonen bizitza eta duintasuna mehatxatzen dituen krisi klimatiko baten epizentroa.

Alboanek mundu mailako hitzordu horretan parte hartuko du, Justizia Klimatikoaren aldeko Jesuiten Kanpaina eta Global Ignatian Advocacy Network-en (GIAN) lana babestuz, eta Hegoalde Globaleko Elizek munduari egin dioten deiarekin bat eginez: gizarte- eta ingurumen-justiziaren, konbertsio ekologikoaren eta Etxe Komunaren defentsaren aldeko aldarria.

COP: espazio erabakigarria planetaren etorkizunerako

1995az geroztik, herrialdeek klima-konpromisoak berrikusten eta berritzen dituzten nazioarteko foro nagusia dira COPak. Kyototik Parisera, Glasgowtik Dubaira, topaketa bakoitza gure garaiko erronkarik handienari erantzuten saiatu da: berotze globala mugatzea eta eredu jasangarrietaranzko trantsizio justua bermatzea.

COP30a funtsezko une batean iritsi da. Parisko Akordioaren, Frantzisko aita santuaren Laudato Si’ entziklikaren eta Garapen Iraunkorreko Helburuen hamargarren urteurrenarekin bat egiten du. Garai hartan klimaren aldeko mobilizazioek zuten bizitasuna ez dator bat egungo panorama ilunarekin, demokraziaren atzerakada globalak, negazionismo klimatikoaren aurrerapenak eta muturreko fenomeno klimatikoen -maiztasun eta intentsitateaz- hazkundeak markatzen dutenarekin.

Klimaren azken bi gailurrak petrolio eta demokrazia gutxiko herrialdeetan egin izanak (Azerbaijanen eta Arabiar Emirerri Batuetan, adibidez) klimaren aldeko mobilizazioen gainbehera ekarri du azken urteotan. Hori dela eta, COP30en Brasilgo lehendakaritza eta bertako gizarte zibil sutsuaren harrera itxaropentsu ari dira bihurtzen gehien behar dutenei. Hitzordua baino aste batzuk lehenago, eliz erakundeen, herri indigenen eta mundu osoko herri-mugimenduen ahotsak ozen entzuten dira: “Justizia klimatikorik ez dago justizia sozialik gabe”.

Hegoalde Globaleko Elizen deia

COP30aren bezperan, Hegoaldeko hiru kontinenteetako gotzain konferentzietako gotzainek agiri profetiko bat zabaldu dute: “Justizia klimatikoaren eta Etxe Komunaren aldeko deia”. Bertan, krisi klimatikoari ekarpen handiena egin dioten herrialde eta korporazioek sustatutako irtenbide faltsuak salatzen dituzte.

“Ezin da trantsizio energetikoa finantzatu ingurumenaren suntsiketaren onurekin. Ez da trantsizioa justiziarik ez badago”, diote irmotasunez.

Hego Globaleko Elizek desberdintasuna eta estraktibismoa itxura “berde” berri baten pean iraunarazten duten praktikez ohartarazten dute: litioa edo kobaltoa bezalako mineral kritikoen ustiapen intentsiboa, tokiko komunitateei galdetu gabeko megaproiektu berriztagarriak, edota karbonoaren merkatuen bidezko naturaren finantzarizazio gero eta handiagoa.

Ahots horientzat, krisi klimatikoa ez da soilik teknikoa edo zientifikoa: morala, politikoa eta espirituala da. Bizimoduak eta bazterketaren kulturari eusten dioten sistema ekonomikoak sakon eraldatzea eskatzen du. Ahalegin guztiak emisioen murrizketan zentratzen ari direnean krisi klimatikoaren jatorrian dauden egiturak zalantzan jartzera iritsi gabe, Hego Globaleko Elizak deiturikoa inoiz baino garrantzitsuagoa da.

Justizia Klimatikoaren aldeko Jesuiten Kanpaina

Mobilizazio horiekin bat eginez, Justizia Sozial eta Ekologiarako Idazkaritzak (SJES) eta Ekologia Integralerako Ignaziotar sareak Justizia Klimatikoaren aldeko Jesuiten Kanpaina abiarazi dute. Alboanetik, kanpainan parte hartzen ari diren mundu osoko gainerako erakunde jesuitekin batera, lanean aritu gara klimaren hurrengo goi-bilerara lau eskaera zehatz eramateko:

• Herrialde pobreen zorrak kitatzea, zor bidegabe eta ordainezinek ez baitituzte arriskuan jarri behar klima-aldaketara egokitzeko eta arintzeko ahaleginetara bideratutako baliabideak.
• Galera eta Kalteen Funtsa (FRLD) indartzea, klima-aldaketaren ondorio larriei aurre egiteko baliabide nahikoak esleituz.
• Helburu argiak ezartzea CO2 emisioak murriztea helburu duen trantsizio energetiko justu baterako, erantzukizun historikoak kontuan hartuz, giza eskubideak errespetatuz —bereziki herri indigenen eskubideak—, natura baloratuz eta babestuz, eta bizibide jasangarriei lehentasuna emanez, irabazian oinarritutako ereduen aurrean.
• Helburu argiak ezartzea elikadura burujabetzan eta praktika agroekologikoetan oinarritutako mundu mailako elikadura sistema bat garatzeko, elikagaien ekoizpen, eraldaketa, banaketa eta kontsumorako kulturalki egokitutako metodoak sustatuko dituena.

Eskaera horietako bakoitza beste kongregazio erlijioso batzuekin partekatutako posizionamendu-dokumentu batean garatu da. Elkarrekin joango gara Belemera, gure ahotsak herri mugimenduei eta herri indigenen 7.000 ordezkari baino gehiagori gehitzeko, helburu bakar batekin: “itxaropena ekintza bihurtzea”.

Konpromiso partekatua

COP30ak iraun bitartean, Eliza katolikoak presentzia aktiboa izango du hainbat espaziotan —negoziazioen espazio ofizialetik, zeina gune urdinean eta berdegunean banatzen baita, hala nola Tapiri Ekumenikoaren eta Herrien Gailurraren espazio alternatiboetan—, non justizia klimatikoaren aldeko fede-ekimenen artikulazioa indartuko baita. Gainera, proposamen berritzaile bat aurkeztuko da: Justizia Klimatikoaren Eliz Behatoki bat sortzea, akordioak zaintzeko eta giza duintasunarekin eta planetaren zaintzarekin koherenteak diren politikak sustatzeko.

Alboanetik bat egiten dugu konpromiso horrekin. Erauzketa-ereduaren eraginen aurrean beren lurraldeak defendatzen dituzten Hegoalde Globaleko komunitateekin batera lan egiten dugu, erresistentzia-, hezkuntza- eta itxaropen-prozesuei lagunduz.

Gaur, inoiz baino gehiago, irmoki errepikatzen dugu: irtenbide faltsu gehiagorik ez! Konbertsio ekologikoaren eta justizia klimatikoaren garaia da. Bizitzaren alde, duintasunaren alde eta Etxe Komunaren alde.