Ihes egitera behartuak: borroka eta erresistentzia istorioak

Indarkeriak eta ezberdintasunak milaka emakume beren etxeak uztera behartzen dituen mundu honetan, migrazio istorioak lekualdatze hutsak baino gehiago dira: biziraupen, erresistentzia eta borroka kontakizunak dira. Afrikako Saheleko gatazketatik hasi eta Erdialdeko Amerikako indarkeriaraino, emakumeek hamaika arrisku eta erronka dituzte aurrean, eta horiek markatzen dute beren bidearen urrats bakoitza.

Zerk bultzatzen ditu dena atzean uztera? Nola egiten diote aurre errealitate bati, non bere gorputza arma gisa erabiltzen den eta bere eskubideak, behin eta berriz, urratzen diren? Aztertu zifrek ezkutatzen dituzten errealitateak, eta ezagutu kaosaren erdian justizia aldarrikatzen duten ahotsak.

Emakumeen migrazioaren arrazoi sakonak

Giza  mugikortasuna dimentsio anitz hartzen dituen fenomeno konplexua da, baina horren arrazoiak eta ondorioak benetan ulertzeko, funtsezkoa da genero ikuspegi batetik aztertzea. Migratzen duten emakumeek abusuen, indarkeriaren eta erronken istorioak kontatzen dizkigute, beren migrazio-esperientzien hasieratik eragina duten rol tradizionalek markatuta.

Emakumeen migrazio behartua kausa anitzekoa da. Hau da, hainbat faktore eta motibazioren arteko konbinazioari erantzuten dio, eta, ondorioz, beren etxeak atzean utzi behar izaten dituzte. Alboan-en, Saharaz hegoaldeko Afrikako komunitateekin egiten dugu lan, Mendebaldeko eta Erdialdeko Afrikako eskualdeetan, bai eta Erdialdeko Amerikan ere, iparraldera doazenei lagunduz, Mexikoren eta Estatu Batuen arteko mugarantz.

Interkonektatutako krisiak Afrikan

Saharaz hegoaldeko Afrikan, emakumeei neurriz kanpo eragiten dieten faktore sozial, ekonomiko, politiko eta ingurumenekoen nahasketa konplexu baten emaitza da migrazioa. 1.200 milioi biztanle baino gehiagorekin, biodibertsitatean eta baliabide naturaletan aberatsa den eskualde honek klima aldaketaren ondorioak pairatzen ditu, hala nola elikagaien segurtasun eza, lehorteak eta muturreko beste fenomeno meteorologiko batzuk.

Eskualdea osatzen duten 48 herrialdeetatik 22 gatazketan murgilduta daude. Indarkeria, giza eskubideen urraketak eta joan-etorriak etengabeak dira, bereziki Sahelen (Burkina Faso, Mali, Niger) eta ondoko herrialdeetan: Benin, Boli Kosta, Ghana eta Togo (UNHCR, 2023).

Emakumeak eta neskatoak dira biktima nagusiak testuinguru horietan; izan ere, genero indarkeriak areagotu egiten dira, eta haien gorputzak gerrarako arma gisa erabiltzen dira.

Hala ere, indarkeria horiek ez dira gatazka garaietara mugatzen; bake garaian ere irauten dute, eta emakumeei modu ezberdinetan eragiten diete. Sahel eta Mendebaldeko Afrikan, ohikoak dira sexu indarkeria, abusuak, esplotazioa, eta praktika tradizional kaltegarriak, hala nola emakumeen genitalen mutilazioa, ezkontza behartuak eta pertsonen salerosketa (Blay-Tofey & Lee, 2015).

Erdialdeko Amerika: indarkeriari eta desberdintasunari ihes egitea

Erdialdeko Amerikako 
migrazioa krisi politikoek, indarkeria orokortuak, gizarte- eta ingurumen-gatazkek eta giza eskubideen urraketek markatzen dute, aberastasuna kontzentratzen eta baliabide naturalak ustiatzen dituen eredu ekonomiko batekin batera. Enplegu duinik eza eta egonkortasun ekonomikoa faktore erabakigarriak dira, eta gehienbat emakumeei eragiten diete; izan ere, emakumeek ekonomia informalean egiten dute lan gehienbat, eta arrazoi ekonomikoengatik behartutako migrazioaren aurrean bereziki ahulak dira.

Gainera, erakunde kriminalen indarkeriak ihes egitera bultzatzen ditu pertsona asko. Testuinguru horretan, emakumeak delituzko jardueretarako tresna gisa erabiltzen dira, haien gorputzak indarrez hartuta edo talde arerioek kontuak doitzen dituzten lurralde gisa erabilita. Berriro ere, emakumeen gorputza gerrako arma bihurtzen da. Emakumeak ez dira beren bizitzengatik bakarrik beldurtzen, baita beren seme-alaben bizitzengatik ere, horiek aurre egin behar baitiote sexu-indarkeriaren eta erreklutamendu behartuaren arriskuari.

Latinoamerika-ren egoera

Latinoamerika, bestalde, ingurumena eta lurralde eskubideak defendatzen dituztenentzat eskualderik arriskutsuena da, 2022an erregistratutako ekintzaileen hilketen %88rekin (Global Witness, 2023). Emakume defendatzaileek, gainera, generoan oinarritutako indarkeriei aurre egin behar diete, hala nola sexu-erasoei eta beren komunitateen gaitzespenari.

Hondurasen, esaterako, feminizidio tasak maila kezkagarrietara iritsi dira —6,2, 100 mila emakumeko, 2019an—. Emakumeen aurkako indarkeria etxeko eremuan gertatu ohi da, bikotekideek edo senideek eraginda. Horri gehitu behar zaio nerabeen haurdunaldi-tasa handia, eskualde horretan emakumeek dituzten desberdintasun sakonen beste seinale bat.

Azkenik, kasu askotan, Estatuak ez du beharrezko babesa eskaintzen, inpunitate maila altuetan eta genero indarkeriaren biktimentzako justiziarako sarbide ezan islatuta.

Alboan-en, emakumeen, gazteen eta neskatoen emantzipazio- eta garapen-proiektuetan eta nahitaezko mugikortasuneko testuinguruetan indarkeria jasan duten emakumeen beharrei erantzuteko proiektuetan laguntzen eta lan egiten dugu.

Beraz, mundu osoko emakume migratzaile, errefuxiatu eta desplazatuen ahalduntzearen alde egiten dugun lana babestu nahi baduzu, egin bat Emakumeak Martxan programarekin. Zure dohaintza ezinbestekoa da proiektu honek funtzionatzen jarrai dezan.