Gorputza/Lurraldea eta Bizitzaren Defentsa: Ekofeminismoa, indarkeriak eta erresistentziak

Gure erakundean aztertzen dugu emakumeen gorputzen eta bertan bizi diren lurraldeen arteko harremana funtsezko ardatz bihurtu dela gizarte- eta ingurumen-indarkeriak, erauzketa-ereduaren inpaktuak eta hainbat geografiatan azaleratzen diren erresistentzia-moduak ulertzeko. Eskualde desberdinetako emakume defendatzaileen arteko topaketek agerian uzten dute gure sustraiekin birkonektatzeko, gure arbasoak entzuteko eta narratiba globalak ikuspegi dekolonial, ekofeminista eta antiarrazistetatik birpentsatzeko premiazko beharra.

Gorputza/lurraldea ulertzea: bizi-interdependentzia bat

Gorputz-lurraldea harreman-sistema interkonektatu gisa uler daiteke, non giza ongizatea lurraren eta komunitatearen ongizatearekin sakon lotuta dagoen. Ikuspegi horrek laguntzen digu ulertzen ingurumen erasoek ez dituztela soilik lurraldeak eraldatzen: emakumeen gorputzen gaineko bortizkeria zuzenak ere badira, bereziki bizitza, memoria eta antolaketa komunitarioa sostengatzen dutenak.

Mendeetan zehar, lurraldeak pilaketan, ondasun naturalen ustiapenean eta botere bilaketan oinarritutako eredu sozioekonomikoen menpe egon dira. Paradigma jasangaitz horrek —merkatu globalek babestua eta estatuen zigorgabetasunak eutsia— desberdintasunak, muturreko estraktibismoa eta haustura sakonak eragin ditu gure balio, kultura eta bizitza zaintzeko antzinako moduekin.

Emakumeen gorputz-lurraldea zeharkatzen duten indarkeriak

Meatzaritzaren, hidroelektrikoen, nekazaritza-industriaren, deforestazioaren eta megaproiektuen hedapenak eragin-kate handia utzi du, eta emakumeengan eragin handiagoa izan du. Indarkeria horiek hainbat dimentsiotan agertzen dira:

Indarkeria matxistak eta komunitarioak

• Lidergo-rolak bere gain hartzeagatik jazartzea.
• Familia barruko eta komunitateko indarkeriak.
• Zaintza- eta elikadura-rolei eta ura eskuratzeko rolei eusteko zailtasunak.

Sexu- eta ugalketa-eskubideen urraketa

• Arriskuzko haurdunaldiak eta ama-haurren heriotza-tasa handitzea.
• Haurdunaldi behartuak eta goiztiarrak.
• Airearen, uraren eta elikagaien poluzioarekin lotutako gaixotasunak.

Sexu-indarkeriak

• Emakumeen gorputza gerrarako arma gisa erabiltzea.
• Sexu-jazarpena eta -larderia.
• Prostituzioa eta sexu- edo lan-esplotaziorako salerosketa.

Indarkeria psikologikoak eta emozionalak

• Senitartekoen aurkako mehatxuak, desartikulazio-mekanismo gisa.
• Emakumeen lidergoaren kriminalizazioa.
• Estresa, antsietatea eta osasun mentalaren nahasteak areagotzea.

Haustura komunitario eta kulturalak

• Eremu sakratuak suntsitzea.
• Memoria historikoaren galera eta antzinako jakintzak.
• Gizarte-ehunaren zatiketa.

Bortizkeria horiek elkar indartzen duten egitura kolonial, patriarkal eta erauzleek zeharkatzen dituzte. Hala, emakumeen gorputzak —bereziki, lider defendatzaileenak— gatazka-leku bihurtzen dira, baina baita erresistentzia-agertoki ere.

Ingurumen-inpaktuak: estraktibismoaren aurrerapena

Erauzketa-jarduerek atzeraezinezko ingurumen-ondorioak sortzen dituzte:

• Deforestazio masiboa.
• Airearen, uraren eta lurzoruaren poluzioa.
• Biodibertsitatearen galera.
• Ibaien emaria eta tenperatura aldatzea.
• Berotegi-efektuko gasen gorakada.
• Infekzio- eta arnas gaixotasunak agertzea.
• Lurzoru emankorrak degradatzea eta basamortutzea.

Amazonian, Kolonbian, Hondurasen eta Guatemalan, besteak beste, areagotu egiten dira inpaktu horiek, talde armatuek, krimen antolatuak, lekualdatze behartuek eta egiturazko indarkeriek bereziki eragiten baitiete emakume defendatzaileei.

Emakume defendatzaileak: bizitzari eusten dion lidergoa

Zapalkuntzak ugariak izan arren, mundu osoko emakumeak antolatzen ari dira beren lurraldeen suntsiketari eta estraktibismoari eusten dioten desberdintasunei aurre egiteko. Bere lidergoa agerian geratzen da:

• Lurraldea babesteko sare komunitarioak.
• Sendatze kolektiboko eta jakintzen transmisioko prozesuak.
• Megaproiektuen aurkako mobilizazioak.
• Elkar zaintzeko estrategiak eta sororitatea.
• Ingurumena babesteko lege-, politika- eta komunikazio-ekintzak.

Emakume defendatzaileen zeregina funtsezkoa da: alternatibak eraikitzen dituzte, gizarte sareari eusten diote eta justizia, erreparazioa eta bizitzaren jasangarritasunerako bideak sustatzen dituzte.

Lurraldearen ikuspegi eraldatzaile eta feministarantz

Gorputz-lurraldea defendatzea bizitza defendatzea da. Horrek esan nahi du ez dagoela ingurumen-justiziarik genero-justiziarik gabe, iraunkortasuna emakumeen parte-hartze aktibo eta kontzientearen mende dagoela, eta emakumeek gidatutako erresistentzia-prozesuak funtsezkoak direla etorkizun bidezkoagoak, osasuntsuagoak eta bidezkoagoak irudikatzeko.

Gaur egun, inoiz baino gehiago, emakume defendatzaileak entzutea eta laguntzea konpromiso saihestezina da: haien borrokak lurraldeak babesteaz gain, memoria, identitatea eta bizitzaren jarraipena babesten ditu.