Hilekoa, giza eskubideen eta ahalduntzearen kontua Txaden
Zer zerikusi du hilekoak giza eskubideekin eta artearekin? Inoiz egin al diozu zeure buruari galdera hori? Ziurrenik ez... baina badira bi gauza elkarri estuki lotuak daudenak.
Txaden, oinarrizko gizarte-zerbitzuak ahulak dira, eta desberdintasun handiak daude hirien eta landa-eremuaren artean oinarrizko zerbitzuak eskuratzeari dagokionez, hala nola osasuna eta saneamendua. Kalkulu berrienek erakusten dutenez, hiri-eremuetan edateko uraren % 78 eskura daiteke; landa-eremuetan, berriz, % 32. Landa-eremuetako herritarren % 3k bakarrik du oinarrizko saneamendurako sarbidea, eta % 82k aire zabalean egiten du kaka.
Testuinguru horretan, uraren eta saneamenduaren egoera oso kezkagarria da eskoletan; izan ere, eskolen % 78k ez dute komunik, eta, komunak daudenean, ez dira behar bezala mantentzen. Eskolen %10ek bakarrik dituzte haurrentzako komun bereiziak. Horrek 235 haurreko ratioa ematen digu komun bakoitzeko.
Datu horiekin, nerabe batentzat konpresa aldatzea edo hilekoaren higiene-produktuak higienez eta segurtasunez erabiltzea zein zaila izan daitekeen ikus dezakegu.
Instalaziorik (neska-mutilentzako komun bereiziak, adibidez) eta urik ez izateaz gain, hilekoaren inguruko tabuak eta sinesmenak daude, eta horiek oso zail egiten dute neska horien bizitza.Neska askori debekatu egiten zaie elizara joatea, lanera, sexu-harremanak izatera edota zenbait elikagai jatea hilekoa dutenean. Hilerokoaren odola zikina, kutsagarria eta lotsagarria delako usteak, esaterako, osasun produktuak ezkutatzera behartzen ditu gazteak, edonon botatzera, jendeak ikus ez ditzan. Leku batzuetan hilekoaren jarioa magia beltzarekin erlazionatzen da, eta horrek emakume askori eragozten die hilekoak irauten duen bitartean etxetik irtetea.
Emakumeak eta neskatoak lotsatiegiak izan ohi dira hilekoaz hitz egiteko, eta ez dira aske sentitzen arau mingarri edo anormalak izanez gero informazioa edo aholku medikoa bilatzeko. Sarritan, neskak gaixo eta traumatizatuta sentitzen dira hilerokoa dutenean, eta nahiago izaten dute etxean geratu eskolara joan gabe eta inolako jarduera sozialik egin gabe.
Egoera honek nola eragiten duen neskek eta emakumeek Giza Eskubideak gozatzean
Osasunerako eskubidea eta GJH 3: Bizitza osasuntsua bermatzea eta guztientzako ongizatea sustatzea adin guztietan.
Neskek ez badute informazio, produktu edo instalazio egokirik, gaizki kudeatzen dituzte beren aldiak, higienikoak ez diren produktu xurgatzaileak erabiliz, osasunerako ondorio kaltegarriak dituztenak, eta tabuek edo estigmak medikuarengana joatea eragozten diete min handiak dituenean.
Hezkuntzarako eskubidea eta GJH 4: Hezkuntza inklusiboa, ekitatiboa eta kalitatezkoa bermatzea eta bizitza osoan ikasteko aukerak sustatzea guztiontzat.
Tabuek, lotsak eta gizartearen arbuioak, haur eta nerabe horiei eskolara joatea eragozten diete hilerokoa dutenean.
Diskriminaziorik ezaren eta genero-berdintasunaren eskubidea eta 5. GJH: Generoen arteko berdintasuna lortzea eta emakume eta neskato guztiak ahalduntzea.
Kalkuluen arabera, neskek eskolan 2 hilabete ere gal ditzakete hilekoaren ondorioz, eta horrek desabantaila- eta diskriminazio-egoeran jartzen ditu mutilen aurrean.
Ura eta saneamendua izateko eskubidea eta 6. GJH: Uraren eskuragarritasuna eta kudeaketa jasangarria eta guztiontzako saneamendua bermatzea.
Ur eta xaboiarekin komun seguru bat izateko aukerarik ez izateak higiene duina izatea galarazten die neskei.
Zer da hilekoaren pobrezia eta nola laguntzen ari gara Txaden egoera hori alda dadin?
Hilekoaren pobreziak mundu osoko milioika emakume eta neskatori egiten die erreferentzia, ezin dituztela erosi hilekoaren produktuak edo ezin dituztela erabili ur- eta saneamendu-instalazioak hilekoaren osasuna eta higienea kudeatzeko.
2019an, Bongorren eta Gounou Gayan (Txad hegoaldean) hasi ginen lanean, APLFT gure erakunde aliatuarekin, hilekoa ez dadin arazo izan emakumeentzat beren giza eskubideak gauzatzeko orduan. Urte hauetan, hainbat eskolatan “Giza Eskubideen Klubak” sortu ditugu, eta, horien bidez, informazioa banatu, sentsibilizatu eta hilekoaren higienea lantzen da, hori guztia langile kualifikatuekin eta ingurune seguru batean. Adierazpen artistikoko jarduera ludikoen bidez, nerabeek hilekoaren hainbat gai lantzen dituzte.
Osasun-langileekin egindako hitzaldi hezigarrien bidez, hilekoaren alderdi biologikoei buruzko informazioa ematen dugu: hilekoaren alderdi biologikoak, hilekoaren zikloak, tabuak desagerraraztea, eta hilekoaren materiala aldatzearekin, garbitzearekin, lehortzearekin eta deuseztatzearekin lotutako jardunbide osasungarri eta higienikoak.
Era berean, oso garrantzitsua da baliabide gutxien dituzten nerabeek konpresak eta xaboia eskura izatea. Horretarako, emakumeentzako higiene-kitak ere banatu ditugu, erabili eta botatzeko osasun-toallak eta toalla berrerabilgarriak, azpiko arropa, xaboia eta lotutako artikuluak dituztenak.
Era berean, garrantzitsua da gurasoekin, gizonekin eta haurrekin konpromisoa hartzea, baita erlijio-buruekin eta tokiko agintariekin ere, tabuei eta hilekoaren jarduerei buruz kontzientziatzeko. Baita bi komunitateetako azpiegituren arloarekin ere lan egingo dugu hilekoaren kudeaketa erraztuko duten osasun-instalazioak eraikitzeko, osasun-produktuak modu seguru, pribatu eta higienikoan aldatzeko, garbitzeko, lehortzeko eta ezabatzeko.
Bizitzak eraldatzen, ziklotik ziklora
Hilekoa duina eta segurua izateko urrats bakoitza berdintasunaren eta giza eskubideen aldeko urrats bat da. Zure laguntzarekin, Txaden neska eta emakume gehiagok higiene, hezkuntza eta espazio seguruko produktuak eskuragarri izatea berma dezakegu. Lagun iezaguzu tabuak apurtzen, instalazio egokiak eraikitzen eta ahalduntzen gazte hauek, euren osasunaren eta etorkizunaren artean aukeratu behar izan ez dezaten. Elkarrekin, bizitzak eraldatu eta mundu justuago bat sor dezakegu.
