“Emakumeak Martxan” programa: erresistentzia, duintasun eta eraldaketa bideak

Mugikortasun-egoeran dauden emakumeek, errefuxiatuek, migratzaileek edo lekualdatuek, elkar gurutzatzen duten eta bidean indartzen diren askotariko indarkeriei aurre egin behar diete. Baina erresistentzia eta ekintza politikoa ere egiten dute: beren eskubideak defendatzen dituzte, bizitza zaintzen dute eta duintasun eta eraldaketa kolektibo molde propioak eraikitzen dituzte. Beren komunitateetatik sare solidarioak sortu dituzte, non elkarri laguntzen dioten eta elkar indartzen duten.

Ahots, esperientzia eta borroka horietatik jaio zen “Mujeres en Marcha” (MeM), 2015ean jasotako legatu solidario bati esker Alboanek bultzatutako programa. Ekimena Afrikan indarkeria, migratzaile, errefuxiatu eta lekualdatuen biziraun zuten emakumeen ahalduntze prozesuetan laguntzeko helburuarekin sortu zen, emakumeek beraiek adierazitako beharretan oinarrituta eraikitako ekintza plan bat landuz. Programa hau topaketa eta ekintza kolektiborako espazio gisa finkatu da, emakumeak zuzenbidezko subjektu gisa aitortzen dituena eta justizia, babes eta eraikuntza kolektiboko ingurune seguruak sustatzen dituena.

Programak emakumeen errealitateei erantzungo ziela eta estrategia eraginkorra eta iraunkorra izango zuela ziurtatzeko, hainbat fase antolatu ziren: eskualde-diagnostikoak (2017-2018), nazioarteko mintegi bat (2019), ekintza-planen lanketa parte-hartzailea, proiektuen inplementazioa (2019-2025) eta, azkenik, ebaluazioa (2025-2026).

2017 eta 2018 artean, diagnostiko parte-hartzaile bat egin zen Afrikako 5 eskualdetan, eta, horri esker, emakumeekin batera, indarkeria zuzenak, kulturalak eta egiturazkoak gainjarri ziren, eta haien erresistentzia- eta erresilientzia-praktikak ikusarazi ziren. Aurkikuntza horietatik sortu ziren programaren ekintza-ildoak: laguntza psikosoziala, autonomia ekonomikoa, lidergo komunitarioa, genero-ikuspegiaren zeharkakotasuna eta sendotze instituzionala, guztiak justizia-, babes- eta duintasun-printzipioetatik bideratuta.

2019an programaren esparru estrategikoa finkatu zen, 3 helburu nagusirekin:

• Indarkeria egoerak jasan dituzten emakumeen jabekuntza, ekitatea eta errekuperazio prozesuak indartzea.
• Erakunde aliatuen gaitasunak indartzea: GKE humanitarioak edo tokiko eragileak.
• Erakunde aliatuen kulturan eta lanean genero-ekitatea txertatzea.

Hiru ekintza-ildo hauek izan zituzten:

• Bizibideen estrategia, diru-sarrerak sortzea eta estrategia horren bidez emakumeak birkokatzea.
• Genero-indarkeriatik bizirik atera diren emakumeei laguntza psikosoziala ematea, mugikortasun-testuinguruetan.
• Talde laguntzaileen gaitasunak indartzea (emakumeekiko proiektuei laguntzearekin lotutakoak), batez ere genero-erakundeak sendotzeko.

Orduz geroztik,“Mujeres en marcha” tokiko emakume-sareak sortzen lagundu du, eta gizarte-eraldaketak eragin ditu, lidergo partekatuaren, lankidetza solidarioaren eta ikuspegi feminista eta intersekzionala duen ekintza politikoaren bidez.

Gaur egun, programak 8 proiektu aktibo ditu Afrikako 5 herrialdetan, 8 erakunde bazkiderekin garatuak:

• Burundin, JRSk (Errefuxiatuentzako jesuiten zerbitzua) Kongoko emakume errefuxiatuen autogestio eta ahalduntze integrala sustatzen du errefuxiatu-esparruetan eta hiri-eremuan, harrerako tokiko komunitatearen parte-hartzearekin.
• Kongoko Errepublika Demokratikoan, herrialdearen ekialdeko Ipar eta Hego Kivuko probintzietan, JRSk laguntza psikosoziala ematen die sexu-indarkeriatik bizirik atera diren emakumeei, diru-sarrerak sortzen dituzten jarduerak bultzatzen ditu, eta erkidegoaren erantzuna indartzen du genero-indarkeriaren aurrean. AFEM-FPM (Association des femmes des médias et Fondation Pélagie Muhigirwa) erakundeek, informaziora, laguntza ekonomikora eta garapen pertsonalerako aukeretara sartzearen bidez, bizirik dirauten emakumeen erresilientzia hobetzera bideratzen dute beren lana; SFVS (Synergie des femmes pour les victimes des violences sexuelles) erakundeak, berriz, indarkeria politiko eta sexualaren berreskuratze eta berreskuratze komunitarioaren ahotsak eta beharrak lehenesten ditu. FEPSI erakundeak (association des femmes engagées pour la promotion de la santé intégrale) sexu-indarkeriatik bizirik atera diren eta generoan oinarritzen diren emakume eta neskatoen arreta psiko-mediko integrala indartzen du, baita GIB/HIESarekin bizi diren eta lekuz aldatuta dauden pertsonena ere.
• Nigerian, herrialdeko ipar-ekialdeko emakumeen ahalduntzea bultzatzen du JRSk, sentsibilizazio-prozesuen, lanbide-heziketan hastearen eta bizirauteko aukerak sortzearen bidez, autonomia eta bizibideak indartzeko.
• Hegoafrikan, JRSk indarkeriatik bizirik atera diren emakume errefuxiatuei lan-munduan sartzen laguntzen die.
• Eta Marokon, DDMk (Migrazioen Elizbarrutiko Ordezkaritza) laguntza eta babesa eskaintzen die migratzaileei, batez ere emakumeei, Marokoko Mediterraneoaren iparraldeko kostaldean.

^{“Mujeres en marcha” programari esker emakumeentzako sortutako gune batean bildutako aurrezki eta kreditu kooperatiba bateko emakumeak, KEDren ekialdean. (Argazkia: AFEM-FPM)}
 

“Emakumeak martxan” programaren ebaluazioa: elkarrekin eraikitzen jarraitzeko bidearen ikaskuntza

Proiektuak inplementatzeko zikloa ixtean (2019-2025), “Emakumeak Martxan” programak ebaluazio parte-hartzailearen fase berri bati ekin zion (2025-2026). Etapa honen bidez, lorpenak aitortu nahi dira, emakumeek eta erakunde aliatuek garatutako prozesuetatik ikasi, eta etorkizuneko estrategiak indartu.

Ebaluazioa prozesu finkatuenetan oinarrituko da, landa- eta hiri-testuinguruen aniztasuna kontuan hartuta, mugikortasun-mota, krisi eta indarkeria-mota desberdinekin, bai eta garatutako erantzunen ugaritasuna ere. Programaren helburua da laguntza- eta ahalduntze-prozesuetatik irakaspenak ateratzea, emakumeen bizitzetan eta erakunde aliatuen gaitasun instituzionaletan gertatzen diren aldaketak agerian uztea, eta lortutako emaitzei buruzko kontuak ematea, programako protagonisten, emakumeen, ahotsak zabalduz. Entzute aktiboaren bidez, haien ahotsak, kontakizunak eta proposamenak jasoko dira, bakoitzaren prozesuak eta esperientziak baloratuz, programaren hasierako fasean egin zen bezala. Programan parte hartu zuten erakunde aliatuen, erakunde humanitarioen eta tokiko agintarien ikuspegiak ere jasoko dira, ikuspegi integrala eta adierazgarria bermatuz.
 

^{Akonpainamendu psikosozialeko talde-terapia KEDren ekialdean (Argazkia: JRS RDC)}

Horrez gain, Alboanek hainbat prozesuren erakunde sustatzaile eta laguntzaile gisa duen zeregina aztertuko da. Ebaluazioaren emaitzak sozializatu egingo dira, kontuak emateko, ikaskuntzak partekatzeko eta eraginak ikusarazteko, bai eta ekimenaren garrantzia eta iraunkortasuna sendotzeko ere, mugimenduan dauden emakumeen sare bizi bat elikatzen jarraitzeko, Afrikan emakume guztien duintasunaren, babesaren eta askatasunaren alde egiten jarraitzen baitute.