Leticia Hernández: “Lurra jotzen duten arazoak pairatzen ditugu emakumeok”
Leticia Hernández Hernández, Náhuatl herriaren eta beste nekazari-komunitate batzuen defendatzailea, Veracruzekoa, Radio Huaya irrati komunitarioko taldeko kidea da. Berarekin hitz egin dugu Lurraren Nazioarteko Eguna dela eta, emakume indigenek beren nortasunaren eta lurraldearen defentsan eta genero-berdintasunaren alde dituzten borrokei buruz.
Leticiak gidatzen du “Kafe-usainarekin” programa, bereziki emakume indigenei zuzendua. Emakumeen ahotsa entzuteko gunea da, eta parte hartzeko eta salatzeko tokia eskaintzen zaie.
Zer esan ahal diguzu Radio Huayan gidatzen duzun programari buruz?
“Kafe-usaina” programak 350.000 entzule inguru ditu, FMren bidez, inguruko bost estatutan, eta Internet bidez, AEBetan bizi diren migratzaileak.
Gure jarraitzaile gehienak emakumeak dira, ia guztiak komunitate indigenetakoak: nahualt, tepehua, totonakoak, otomiak... Komunitateetara joaten garenean, irratia beren etxea, laguna dela sentitzen dutela adierazten digute, emakume indigenentzat zailak diren borroka-prozesuetan laguntzen eta entzuten dielako.
Nola definitzen duzu emakumeek beren komunitateen bizitzan duten parte-hartzea?
Urteetan zehar ikusi dugu emakumeen parte-hartzea handitu egin dela hainbat komunitate-eremutan. Radio Huayan gaur egun komunitate-karguak dituzten emakumeei entzuten eta laguntzen diegu. Emakume indigenak dira eremu publikoak bereganatzen dituztenak, hala nola, udalburuak eta erkidegoko agintariak, . Haien testigantzek adorea eta gida ematen diete beste emakume batzuei, beren komunitateen erabakietan parte hartzeko eskubidea dutela ikusten baitute.
Nola erlazionatzen zarete komunitateetatik naturarekin?
Komunitate indigenentzat Etxe Komuna gure bizitza da, gure lurraldea da. Kontsumitzen dugun guztia, gure kultura eta gure historia hor daude. Nahualt herriek gure zilborrak lurrean daudela uste dugu. Horregatik zaintzen dugu; izan ere, kentzen badigute, zati bat kenduko balute bezala da, gure familia kenduko balute bezala.
Horregatik egiten ditugu eskaintzak, bizitza eskertzeko gure modua delako, eta horregatik saiatzen gara hura zaintzen; izan ere, petrikiloek diotenez, lurra aldatu egiten da kalte egiten diogunean. Eta nire ustez, gizateriak urteak daramatza min egiten, eta ez dugu ahaztu behar aitona-amonek Lurrari nola hitz egin erakutsi zigutena. Gure kulturan lurra eta artoa izaki bizidunekin hitz egin daiteke eta barkamena eskatu behar diegu min egiten diegunean.
Zer eginkizun dute komunitateetako emakumeek Ama Lurraren zainketan?
Guri, ikustea ez ezik, lurra jotzen duten arazoak sentitzea ere egokitu zaigu, eta horregatik egiten dugu ahal duguna, eta arazo hori ez zabaltzeko modua bilatzen dugu. Garrantzitsua da enpatia sentitzea eta komunitate batean gertatzen den guztiak guztioi eragiten digula konturatzea. Beharrezkoa da gure ingurura begiratzea, komunitateen beharrei eta minari begiratzea, askotan onurak besterik ez baititugu ikusten. Garrantzitsua da komunitateek izaten duten mina eta egiten duten zainketa-lana gogoratzea, klima-aldaketek, ingurumen-krisiak eta bizi ditugun arazo horiek guztiek eraginik izan ez dezaten.
Nola eragiten die ingurumen-krisiak emakumeei?
Milpei -Mesoamerikako tokiko landaketei - eragiten dioten lehorte handia eta mozketa klandestinoa daude. Lurralde horietan baso asko zegoen, baina desagertzen ari da, eta horrek eragin zuzena du milpetan. Ez dago urik, eta emakumeak arduratzen dira ura eramateaz. Hori dela eta, lehortearekin ordubetez baino gehiagoz ibili behar izaten dute ura eramateko.
